Lastig om goede pro deo advocaat te vinden? Nee, dat is een 1, 2, 3-tje!!

De pro deo advocaat

Met "pro deo advocaat" wordt tegenwoordig meestal een advocaat bedoeld die meedoet aan het door de overheid gesubsidieerde systeem van rechtsbijstand.
De term pro deo advocaat komt uit een ver verleden. Er bestond toen nog geen overheidssubsidie voor rechtsbijstand. Bij de overheid was in die tijd het besef nog niet doorgedrongen dat iedere burger recht moet hebben op toegang tot de rechter en op goede rechtsbijstand.
Het recht (en het in de arm nemen van een advocaat) was iets voor de rijken. Veel advocaten vonden echter dat ook minder bedeelden recht hadden op goede rechtsbijstand. Zij verleenden hun diensten daarom af en toe gratis (pro deo) voor degenen die hun diensten niet konden betalen.

De advocaat van onvermogen

Na de Tweede Wereldoorlog begon bij de overheid het besef door te dringen dat ook de minder bedeelden in de maatschappij toegang zouden moeten hebben tot de rechter en dat hier een taak voor de overheid lag (en niet alleen voor de advocatuur die "pro deo" haar diensten verleende).
Op 1 januari 1958 trad de "Wet rechtsbijstand aan on- en minvermogenden" in werking, een (toen nog zeer beperkte) subsidieregeling, waarbij advocaten een kleine vergoeding konden krijgen voor het werk dat zij tot op dat moment pro deo deden.
De naam van de wet gaf uiteindelijk ook de naam aan deze advocaten en in de jaren 60 van de vorige eeuw, kwam de term "advocaat van onvermogen" in zwang.
De vergoedingen voor de advocaten waren nog steeds minimaal, maar in de loop van de tijd werden de vergoedingen wel steeds iets hoger.
Pas in 1983 werd het recht op rechtsbijstand (althans de plicht van de overheid om te voorzien in een systeem van rechtsbijstand aan minder draagkrachtigen) opgenomen in onze Grondwet.
In die tijd kwamen de vergoedingen voor de advocaten op een hoger peil: een advocaat die enkel pro deo zaken deed, kwam voor het eerst op een inkomensniveau boven minimumloon.
Hoewel in de jaren 90 de naam van de wet veranderde in "Wet op de rechtsbijstand", blijven tot op heden de termen "pro deo advocaat" en "advocaat van onvermogen" in zwang. Waarschijnlijk vooral omdat deze termen wat gemakkelijker in de mond liggen dan "een advocaat die meedoet aan het door de overheid gesubsidieerde systeem van rechtsbijstand".

De toevoegingsadvocaat

Als de Raad voor rechtsbijstand bepaalt dat jij recht hebt op gesubsidieerde rechtsbijstand, dan wordt die beslissing een "toevoeging" genoemd. In de beslissing wordt namelijk niet alleen bepaald dat jij recht hebt op rechtsbijstand en welke eigen bijdrage je moet betalen, maar ook wie er als advocaat voor jou zal gaan optreden. De advocaat wordt daarmee aan jou "toegevoegd".
Om die reden spreken we van een "aanvraag toevoeging", een "afgegeven toevoeging" en een "toegevoegde advocaat".
Hoewel het woord "toevoeging" eigenlijk slaat op de beslissing van de Raad voor rechtsbijstand, wordt ook het stuk papier waarop die beslissing wordt vastgelegd "toevoeging" genoemd.

De toekomst van de pro deo advocaat

Wat zal er in de toekomst gaan gebeuren met de "pro deo advocaat" en met de "advocaat van onvermogen"?
Er zijn zware bezuinigingen op komst in het systeem van de gesubsidieerde rechtsbijstand. Probleem is dat de doorsnee burger maar 1 of 2 keer in zijn leven een advocaat nodig heeft. De meeste mensen denken daarom nooit over de vraag of er goede betaalbare rechtsbijstand te krijgen is. Maatschappelijk protest is er dus nauwelijks als het systeem verslechtert, en dat maakt rechtsbijstand een eenvoudige prooi voor een bezuinigende overheid.
We hopen dat de "advocaat van onvermogen" blijft en dat we niet terug hoeven te keren naar de echte "pro deo advocaat".
En als de overheid denkt dat het heil moet komen van verzekeringen van rechtsbijstand, dat die overheid dan nog eens kijkt naar de (borging van) kwaliteit van die verzekeringen!